In de driehoekige polder Zuricher Oord, aan het begin van de Afsluitdijk, verschijnen drie landschapsprojecten: Dijk van een landschap, Leesbaar Landschap en Herstel Dobbe.
Dijk van een landschap
“Moet ik weg, of blijven?”
In 1787 schreef het waterschap een essaywedstrijd of, en zo ja hoe, de polder “Zuriger Oord” behouden zou moeten worden. Het initiatief Dijkstoel Zurich wil de plek en het bijzondere verhaal van het poldertje en haar dijken gebruiken als inspiratie om op creatieve wijze een maatschappelijke dialoog over een actueel thema met betrekking tot dijken en klimaat te voeren, en een bijzondere plek voor beleving van de zeewering te creëren. De nieuwe essaywedstrijd waarin klimaatadaptatie centraal staat, wordt uitgeschreven door een tijdelijk miniwaterschap. De wedstrijd staat open voor bewoners en scholen, voor geleerden en kunstenaars, voor iedereen. De essays kunnen literair zijn, theatraal, technisch, composities, een hartenkreet …
Dijkstoel
In het poldertje Zuricher Oord staat een klein, relatief lang schuurtje. Dit schuurtje wordt getransformeerd tot de Dijkstoel van het tijdelijke mini-waterschap. De Dijkstoel wordt een bijzonder kunstwerk. Het staat open voor water en wind; het wordt een doorstroombare ‘werkschuur’. Dit object zal de aandacht trekken, een eyecatcher zijn, een verbeelding van de voortdurende vraag hoe om te gaan met het water, en hoe die omgang vorm krijgt in een cultuur en in het landschap. Het werk is een aansprekende uitnodiging tot reflectie en positiebepaling.
Mini Wetterskip
De zittingen van het bestuur waarin vertegenwoordigd worden: Zurich, Gouden Land, Wetterskip, Sense of Place, Ambassade van de Noordzee, initiatiefnemers Dijkstoel, zullen een theatrale kwaliteit hebben. De historische essays worden bezorgd door Marije Schaafsma en Michael van Buuren i.s.m. Tresoar. De nieuwe inzendingen zullen op inhoud met elkaar in verband gebracht worden in een digitale variant op het klassieke (Middeleeuwse) getijdenboek. Het ontwerp voor de Dijkstoel wordt gemaakt door beeldend kunstenaar Jeroen van Westen in samenwerking met architect Jáchym van Erning.
Activiteiten
De bestaande schuur, de toekomstige Dijkstoel van het Mini Wetterskip, wordt gerenoveerd en omgevormd tot een plek die uitnodigt tot bezoek, het beeld van een ‘open uitnodiging’ van de zeewering. De inzendingen van de essaywedstrijd krijgen de kans om zich ‘live’ te presenteren in de dijkstoel. Registraties en de ‘essays’ zullen worden toegevoegd aan het digitale getijdenboek dat alleen kan worden ingezien in de dijkstoel. De essaywedstrijd duurt vijf jaar. Op 4-8 momenten worden nieuwe essays gepresenteerd. Zonder meer een blijvende waarde voor het dorp.
Leesbaar landschap van Laboratorium Microklimaten.
Leesbaar Landschap
Met Leesbaar Landschap willen de kunstenaars Annechien Meyer en Gert Jan Gerlach een kronkelend pad beplant met een serie van historische microklimaten aanleggen. Bezoekers ervaren de kleuren en geuren van verdwenen en toekomstige cultuur- en nijverheidsgewassen in het landschap.
“De verhalen over het gebied waren bijzonder kleurrijk en voor ons niet direct zichtbaar in het landschap. Dit maakte nieuwsgierig en we hadden de behoefte nogmaals verkennend onderzoek te doen door gesprekken met de bewoners te voeren om het landschap te leren begrijpen.”, zeggen Annechien Meijer en Gert jan Gerlach van Laboratorium voor Microklimaten daarover.
“Gewassen wisselden elkaar af tijdens het bloeien en planten bleven langer staan voordat er geoogst werd. Dit gaf een breed pallet aan kleuren en geuren waarin de seizoenen in elkaar overvloeiden. Zo zit er volgens ex-boer en amateur-historicus Reinder Politiek heel veel zaad in de bodem, “je hoeft het alleen maar om te ploegen”.
“Kleur in het veld is er niet meer, zo ook de geuren die gewassen verspreiden wanneer je vroeger door de velden fietste, zoals die van koolzaad, klaprozen en bloeiende aardappels; dat is eveneens verdwenen. Omdat het werk met de tractoren met veel minder menskracht kon worden uitgevoerd, verdwenen ook de mensen” aldus Reinder.
Het pad is voor de passant een opvallend kunstwerk, dat de verbinding legt tussen land en water en dat tot nadenken stemt over de agrarische historie en toekomst van het Zuricher Oord.
Voorafgaande aan het realiseren van het kunstproject ‘Leesbaar Landschap’ zal op een testlocatie de historische en toekomstige gewassen die in het kunstwerk gekweekt gaan worden, worden getest. Daarnaast vindt onderzoek plaats naar de variëteit in bestaande vegetatie en worden microklimaten zichtbaar gemaakt. Waar kunnen zilte planten goed groeien en waarom? Waar is schaduw of juist veel zon en wat is het effect daarvan op de natuur?
Herstel Dobbe
In een zilt landschap is zoet water schaars. Daar waar de mens zich vestigt moet al gauw een manier gevonden worden om zoet water te oogsten en te bewaren. Zeker vanaf het moment dat er dieren worden gehouden. De dobbe in het Zuricher Oord is een natuurlijke zoetwater dobbe, die in het verleden dienst deed als drinkplaats voor het vee. De landbouw kon vroeger beter overweg met zilt, maar in de afgelopen eeuwen werd de zoet water voorziening zo goed dat de zout-tolerantie van veel gewassen verdwenen is.
De Dobbe in Zuricher oord is een leesteken in het landschap . Deze dobbe is in de beginjaren ’60 dichtgeslibd. In het landschap kun je nog de contouren van de oude dobbe zien en bij hevige regenval vormt zich op die plek een waterplaats op de ingeklonken grond.
De grote natuurwaarde die de dobbe heeft, wordt onderkend en de grond zal worden uitgegraven zodat het ‘zoetwater’ bassin van weleer weer wordt teruggebracht in zijn oorspronkelijke staat.
